Tarihi yalılar için iki tehlike: Tanker ve restorasyon

Hafta sonunda VITASPIRIT isimli tankerin çarpması sonrasında ağır hasar alan Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı'nda hasar tespit çalışmaları ve konuyla ilgili soruşturma devam ediyor. Hasar tespit çalışmaları kapsamında tarihi yalının havadan görüntülenmesi sırasında kameralara takılan bir görüntü ise uzun süredir Türkiye genelinde sürmekte olan restorasyon faaliyetlerini yeniden gündeme taşıdı. Görüntüler, Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı'na komşu konumda bulunan Pervaneli Köşk'ün bütünüyle yıkıldığını gösterince tartışmalar yeniden alevlendi. 

Tankerler mi tehlikeli, restorasyon mu?

Fatih Korusu ve Fenerbahçe Spor Kulübü Başkanı Aziz Yıldırım'a ait köşkün yanı başında bulunan tarihi Pervaneli Köşk'te yürütülmekte olan restorasyon çalışmaları tartışmalara neden oldu. Türkiye Gazetesi'nde yer alan habere göre, daha önce Pervaneli Köşk'ün bulunduğu arazi üzerinde yürütülen çalışmalarla ilgili drone görüntüleri  tarihi binanın tamamen yıkıldığını ve binadan geriye yalnızca temellerin ve moloz yığınlarının kaldığını gösterdi. Tarihi yapıyla ilgili restorasyon izni, İstanbul 6 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü tarafından verilmişti. Çalışmalar 2015 yılından bugüne dek devam etmekteydi. 

Boğaz manzarasını kapayan 18 ağaç

Anadolu Hisarı sırtlarında yer alan Pervaneli Köşk projesinde başlayan restorasyon çalışmaları, tanker kazası ile birlikte bir kez daha gündeme gelse de ilk olarak restorasyon sürecinin başlama sürecinde tartışmalara sebep olmuştu. Özellikle arazi içindeki 18 ağacın kesilmesi tepkilere yol açmıştı. Yalı ve müştemilatın Boğaz manzarasını engellediği için kesildiği iddia edilen ağaçlar için prosedürün İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'nden alınan raporlarla yürütüldüğüne de dikkat çekilmişti. Bu raporlarda ağaçların hastalıklı ve kuru olduğu belirtilmişti. Raporu veren akademisyenlerden Prof. Dr. Ömer Karaagöz de köşkün bahçesinin çok bakımsız olduğunu ve incelemeler sonrasında bu kararın alındığına vurgu yaparak: "Kesilen ağaçların yerine belirlenen yerlere Boğaz'a uygun ağaç dikilmesi şartı konuldu. Hangi ağaçların kesildiği sonrasında hangi ağaçların dikileceğini biz kontrol edemeyiz." demişti. Projenin mimarı Barış Han da kesilen ağaçların yerine alınan izinler doğrultusunda yenilerinin dikileceğini açıkladı. 

Verilen onayların dışına çıkılmadı

İşadamı Faruk İshakoğlu'na ait olan köşkte devam eden restorasyon çalışmaları ilk kez Fırat Alkaç tarafından Hürriyet'te yayınlanan bir haber ile tartışmaya açılmıştı. Proje mimarı Barış Han'ın "verilen onay ve izinlerin dışına çıkılmadığı"na dikkat çektiği proje restorasyonu 3 bin 428 metrekarelik arsa büyüklüğü ve 1.000 metrekarelik inşaat alanı üzerinde halen devam ediyor. Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün yanı başında yer alan Pervaneli Köşk'ün arazisinin şantiyeye döndüğüne dikkat çekilen bu haberde Anadolu Hiarı'nın en yeşil tepesinin çalışmalar nedeniyle griye döndüğüne vurgu yapılmıştı.

Alışılmışın dışında yapılar

Yürütülen projenin plan ve izinler doğrultusunda gerçekleştiğini söyleyen Barış Han, köşk bahçesindeki küm çalışmaların alınan onaylar doğrultusunda yürütüldüğünü, diğer duvar çalışmalarının da izinler dışına çıkılmadan gerçekleştirildiği hatırlatmıştı. Îstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi'nde Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Gülsün Tanyeli de restorasyon projelerinde bazen alışılmışın dışında yapıların yükseldiğine dikkat çekerek: "Bunlar yapının akılda kaldığı şekline uymayabilir. Böyle bir onay verildiyse kanıtlar onay veren kurula sunulmuş olmalı." dedi. 

Türkiye'de restorasyon faciaları

Türkiye özellikle son dönemlerde tarihi yapıların yenilenmesi sürecindeki yanlış uygulamalara tanıklık etmeye başladı. Türkiye'de restorasyon faciaları kategorisinin oluşumunda etkili olan girişimler arasında Şile Kalesi, Rumeli Hisarı Mescidi ve Aspendos Tiyatrosu gibi tarihi yapılar da bulunuyor.