Noterler daha hızlı ve ekonomik hizmet için değişiyor

02 Mayıs 2013 / emlakwebtv
Modern hukukun temellerinin atıldığı Roma Medeniyeti’nden bugüne kadar dünyanın birçok ülkesinde var olan Noterlik Kurumu, Türkiye’de kabuk değiştiriyor. Türkiye genelindeki 1771 noterliğin üyesi olduğu Türkiye Noterler Birliği (TNB) öncülüğünde başlatılan ‘Değişim Projesi’ ile Avrupa Birliği’ne ve günün koşullarına uygun bir “Noterlik Kurumu” oluşturulacak. 

Hazırlanan ‘Değişim Projesi’, kurumsal kimlikten başladı
Türkiye gibi Latin Noterlik modelini uygulayan 35 Avrupa Ülkesi incelenerek hazırlanan ‘Değişim Projesi’, kurumsal kimlikten başladı. Noterlerin kurumsal kimliğini yenileme kararı alan TNB, ‘Değişim Projesi’ ile vatandaşların noterliklerde geçirdiği zamanı azaltmayı, maliyeti düşürmeyi, hizmet kalitesini yükselterek tüm noterliklerde standart hale getirmeyi, ticari hayatı daha da kolaylaştırmayı ve Türkiye’nin 2023 yılı vizyonuna katkı sağlamayı hedefliyor.
Türkiye Noterler Birliği, 5 Mayıs Noterler Günü öncesinde yeni dönem vizyon ve hedeflerini paylaşmak üzere basın toplantısı düzenledi. TNB Yönetim Kurulu Başkanı Yunus Tutar ve Yönetim Kurulu Üyeleri’nin katılımıyla düzenlenen basın toplantısında, ‘Değişim Projesi’ anlatılarak, noterlik mesleğinin Türkiye’deki geçmişi, sorumluluk alanları, gelecek planları ve Avrupa Birliği’ne uyum çalışmaları ile ilgili bilgiler verildi.

Teknolojik altyapıya 10 Milyon Dolarlık yatırım
Son 5 yılda teknolojik altyapıya toplam 10 Milyon Dolarlık yatırım yaptıklarını anlatan Türkiye Noterler Birliği Başkanı Yunus Tutar, “Önümüzdeki 5 yıl içerisinde 10 Milyon Dolarlık daha yine sadece teknolojik altyapı yatırımı yapmayı planlıyoruz. Bu, bilişim teknolojilerindeki değişime paralel olarak tüm toplum dönüşürken, noterlerin bu değişime kayıtsız kalmadığının en iyi göstergesidir. Noterlerin teknolojiyi en üst düzeyde kullanması, noterliklerde geçirilen zamanın azaltılması ve daha kaliteli hizmet verilmesi için sürekli çalışıyoruz. Bu kapsamda iki önemli projemiz var. Birincisi Merkezi Arşiv Sistemi. Bu projeyle Türkiye genelindeki noterliklerde yapılan tüm işlemler elektronik ortamda Ankara’da kurduğumuz Merkez Arşiv Sistemi’ne kaydedilecek. Bu projeyi 200 noterlikte pilot olarak başlattık ve çok başarılı sonuçlar elde ettik. 1 Ocak 2014’ten itibaren tüm noterlikler bu sistem üzerinden çalışacak. Merkezi Arşiv’in tüm kamu kurum ve kuruluşları ile entegrasyonu da sağlanacak. Dolayısıyla bilgi ve belge paylaşımı söz konusu olacak. Böylece hem noterliklerde geçirilen zaman azalacak, hem işlemler kolaylaşacak hem de diğer kurumlarla entegre olacağı için belge kontrolü kolay hale gelecek ve organize sahtekârlıkların bile önüne geçilebilecek” diye konuştu.

Vekalet ve azil bankası kuruluyor
Uygulamada ‘defter tasdiklerinin bildirimi’, ‘mirasçılık belgesi’, ‘şirket kuruluş sözleşmeleri ve tescili ‘ ile ‘ikinci el araç satış işlemleri’ni elektronik ortama taşıdıklarını anlatan Tutar, “Bu yılın ikinci yarısından itibaren ‘vekalet ve azil bankası’ oluşturarak, bu tür işlemleri de elektronik ortama taşımayı planlıyoruz. Böylece noterlik işlemleri içerisinde yüzde 18 ile ikinci sırada olan vekalet işlemlerindeki doğrulama (teyit alma) sürecini hızlandıracağız. Yani Türkiye’nin herhangi bir yerinde bir noterlikten vekalet alan vatandaş başka bir yerde elektronik ortamda TNB’nin Merkezi Arşiv Sistemi’nden sorgulatarak, vekaletinin olduğunu kolaylıkla teyit edebilecek ve istediği işlemi yaptırabilecek” dedi.

Kapı kapı dolaşıp belge toplama devri bitiyor
TNB’nin ikinci önemli projesinin ise noterliklerde yapılan işlemlerde ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile elektronik ortamda entegrasyonu sağlamak olduğunu anlatan Tutar, “Burada amacımız vatandaşların kapı kapı dolaşıp belge toplamalarını önleyerek, tek bir yerden işlerini kolayca yapmalarını sağlamak. Bu proje ile farklı kurumlardan belge alması gerekmeyeceği için vatandaşın işlem başına maliyeti de düşecek. Bu konudaki ilk projeyi 2010 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı ile birlikte ikinci el araç satış işlemlerinin tescili konusunda hayata geçirdik. Bunu 2011 yılında Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü ile yaptığımız işbirliği sonucunda ‘mirasçılık belgesi’, Gelir İdaresi Başkanlığı ile yaptığımız işbirliği sonucunda da ‘defter tasdiklerinin bildirimi’ izledi. Tüm bu projelerde çok başarılı sonuçlar elde ettik” diye konuştu.

İkinci el araç satışları yüzde 335 arttı
Eski sistemde ikinci el araç satış işlemi yapmanın vatandaş için çok zor bir süreç olduğunu hatırlatan Tutar, “Tüm belgeleri ayrı ayrı toplamak gerekiyordu. Şimdi ise alıcı ve satıcı notere geliyor. Noter tüm ilgili birimlere elektronik ortamda bağlı olduğu için işlemi 10 dakika içinde yapıyor. Sistem elektronik ortama taşınınca ikinci el araç satışlarında büyük artış oldu. Eski sistemde yılda ancak 1.4 milyon araç satış ve tescili yapılabilirken bugün bu rakam 4.7 milyonun üzerine çıktı. İkinci el araçların satış, devir ve teslim işlemlerinin elektronik ortamda yapılması projesi, 27.Ulusal Bilişim Kurultayı’nda, Birliğimize 2010 Bilişim Kamu Uygulama Ödülü’nü getirdi” dedi.

Mirasçılık belgesi 10 dakikada alınabilir hale geldi
Geçmişte sadece mahkemeler tarafından verilebilen ancak yargının üzerindeki iş yükü nedeniyle 3-4 ayı bulan mirasçılık belgesinin (veraset ilamı) Ekim 2011’den beri mahkemelerin yanı sıra noterliklerde de verildiğini anlatan Tutar, “Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü ile yaptığımız bu işbirliği ile mirasçılık belgesini de 10 dakikada verebiliyoruz. Şu anda tüm noterliklerde toplam günlük ortalama 1200 mirasçılık belgesi veriliyor. Buna göre Türkiye genelinde verilen yıllık 420 bin adet mirasçılık belgesinin yüzde 70’i noterliklerde verilmektedir. Yani vatandaş daha kolay olduğu için bu belgeyi noterliklerden almayı tercih ediyor” diye konuştu.

Bir günde şirket kurmak mümkün olacak
İkinci el araç satışı ve mirasçılık belgesi işlemlerindeki başarı nedeniyle noterliklerde yapılan tüm işlemler için ilgili kurumlarla işbirliği yaparak, işlemi elektronik ortama taşımayı hedeflediklerini vurgulayan Tutar, “Şimdi sırada yaklaşık bir hafta süren ve yorucu bir işlem olan şirket kuruluşunun elektronik ortama taşınması projesi var. Bu konuda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın öncülüğünde çalışıyoruz. Bununla ilgili olarak 2010 yılında Mersin’de şirket ana sözleşmelerinin noterliklere elektronik ortamda iletildiği bir pilot çalışma başlattık. Bu çalışmayı bölge bölge geliştirdik. Yakın zamanda tüm Türkiye genelinde yaygınlaşacak bu proje sayesinde artık bir günde şirket kurulabilecek” dedi.

Değişim projesi neler getirecek?
• Teknolojideki gelişmelere uygun olarak tüm noterlik işlemleri elektronik ortamda da saklanacak
• Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde AB ülkelerindeki noterlik mevzuatına uyum çalışmaları yapılacak
• Teknolojik gelişmeler gözönünde bulundurularak noterlik mevzuatı yenilenecek
• Noterliklerde hem fiziksel hem hizmet standardı sağlanacak. Vatandaşın her noterlikten aynı hizmeti almasına yönelik çalışmalar yapılacak
• AB üyesi ülkelerin ortak bilgi ve belge paylaşımı ile ilgili olarak TNB ve noterliklerin altyapısı hazırlanacak
• Mahkemelerin yükünün azaltılmasına yönelik noterliklerce yapılabilecek işlemler ile ilgili çalışmalar yapılacak

Genç hukukçulara yeni iş alanı: Noter Yardımcılığı
5 Mayıs 1972 yılında yürürlüğe giren 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun geçen 41 yılda birçok kez değişikliğe uğradığını anlatan Tutar, “Halen üzerinde çalıştığımız bir değişiklik tasarısı var. Bu tasarı ile noterlerin görev tanımlarının ve açılış kriterlerinin yeniden belirlenmesi, noterlik mesleğine başlama şartları, sınav ve staj sistemi dahil olmak üzere yeniden düzenlenmesi planlanıyor. Tasarı kapsamında Noter Yardımcılığı sisteminin de hayata geçirilmesi planlanıyor. Bu düzenleme genç hukukçulara yeni iş alanı yaratacak” dedi.

Gayrimenkul alım-satım işlemlerine talibiz
Tüm Avrupa, Orta ve Güney Amerika ülkelerinde noterlerin sorumluluk alanında olan gayrimenkul alım-satım ve ayni haklara ilişkin (ipotek tesisi, sükna, irtifak vb) hukuki işlere talip olduklarını vurgulayan Yunus Tutar, “Gayrimenkul akitli işlemlerinin noterlerde yapılması hukuki güvence, ülke ekonomisi ve dünya ile entegrasyon açısından son derece önemli. Böylece noter hem hukuki güvenlik ve sözleşme dengesini sağlayacak hem de tüm işlemleri baştan sona organize ederek, tapu iptal-tescil, alacak-borç ve benzeri ihtilafları başlamadan önleyecek. Sınırlı sayıdaki tapu dairesi yerine 1771 noktadaki noterlikler aracılığı ile gayrimenkullerin satılması ve satış işlemi için gayrimenkulün bulunduğu yere gitme zorunluluğunun ortadan kalkacak olması vatandaşımız için büyük bir hizmet olacaktır” görüşlerini dile getirdi. Tutar, yargı sisteminin üzerindeki iş yükünün azaltılması için tüm Avrupa ülkelerinde olduğu gibi çekişmesiz tüm yargı işlemlerinin de noterliklerde yapılabileceğine dikkat çekti.

Noterlerin kazancının yüzde 85’i vergi
Otomotiv ve telekomünikasyon sektörlerinde olduğu gibi noterliklerde tahsil edilen ücretin de büyük bir bölümünün vergi olduğuna dikkat çeken Tutar, ”Noterlik işlem maliyetinin en önemli unsurunu teşkil eden ve 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 118 ve 119. maddeleri gereğince noterliklerde yapılan işlemler sebebiyle doğan damga vergisi, harç, değerli kağıt ve KDV bedelleri vatandaştan nakden tahsil edilerek, Maliye veznesine yatırılmaktadır. Noterliklerdeki iş ve işlemler sebebiyle tahsil edilen ücretin yüzde 85’i vergidir” dedi.

Araç satışında vergi düşünce masraf 100 TL’ye indi
Noterliklerde yapılan tüm işlemler üzerindeki vergilerin azaltılması gerektiğini kaydeden Tutar, “Örneğin ikinci el araç satışı üzerindeki vergi yükünün azaltılmasıyla masraflarda büyük bir düşüş oldu. Eski sistemde 50 bin liralık bir aracın satışında noterlik masrafı 770 TL, otobüs gibi 500 bin liralık bir araç satışında ise 6 bin 500 TL’ydi. Bugün ise bu rakam araç bedeli fark etmeksizin 100 TL. Araç satışında olduğu gibi diğer işlemler üzerindeki vergi yükünün de azaltılmasını istiyoruz. Böylelikle noterliklerde yapılan işlemlerin maliyetleri büyük oranda düşecektir. Bu da kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınmasına büyük katkı sağlayacaktır” diye konuştu.

Noterler gerçek gelirleri üzerinden vergi ödüyor
Noterlerin Gelir Vergisi Kanunu uygulamasında serbest meslek sahibi olarak mesleki kazançları üzerinden vergilendirildiklerini anlatan Tutar şunları söyledi: “Noterler, tüm vergi mükellefi grupları içerisinde en yaygın ve yoğun incelemeye tabi tutulan mükellef grubudur. Her noter iki yılda bir mutlaka işlemlerinin hukuki niteliğinin yanı sıra gelir ve harcamaları bakımından da denetlenir. Türk Vergi Sistemi uygulamasında diğer mükelleflerin her yıl ancak yaklaşık yüzde 3’ünün hesaplarının incelenebildiği dikkate alındığında noterlerin ne kadar sıkı prensiplere tabi tutulduğu görülmektedir. Bu manada noterlerin gelir ve harcama kayıtları son derece sağlıklı olup, gerçek gelirleri üzerinden vergi ödemektedirler.”

Noterlik tüm dünyada var olan bir sistem
Özel hukuktan doğan birçok hakkın etkin olarak kullanılması ve ihlal edilememesi için Noterlik Kurumu’nun toplumsal işlevinin çok önemli olduğunu vurgulayan Yunus Tutar, “Dünyanın birçok modern ülkesinde özellikle ticari hayatın sigortası olan noterlik, hayatı kolaylaştıran çözüm noktası olarak görülüyor. 21’i Avrupa Birliği ülkesi olmak üzere 35 Avrupa ülkesinde var olan noterlik sistemi, vatandaşların birçok ihtiyacına, dijital dünyanın da imkânlarıyla çok hızlı bir şekilde cevap veriyor. Hatta Avrupa Birliği üyesi birçok ülkede noterler, devletten aldıkları yetkilerle hem adaletin sırtındaki yükü azaltıyor hem de bürokrasiyi en aza indirerek ticari hayatın hızlanmasını sağlıyor. Örneğin Almanya'da noterler; hukukî işlemlerin hazırlanmasında, sistemdeki hâkim, savcı, mahkeme avukatlarının yanı sıra bağımsız ve tarafsız bir hukuk danışmanı sıfatıyla görev yapıyor. Her türlü sözleşme, mülkiyet devri, şirket ana sözleşmesi, mal rejimi sözleşmesi ve vasiyetnamelerin hazırlanmasında tarafları aydınlatıyor ve çekişmesiz yargı işlerinde görev üstleniyorlar” dedi.

Rakamlarla noterlik kurumu:
• Türkiye genelinde 670’i 1. sınıf, 522’si 2.sınıf ve 579’u 3. sınıf olmak üzere toplam 1771 noterlik bulunuyor
• Noterlerin 635’i kadın ve 884’ü erkek
• 5600 kişiye direkt istihdam sağlanıyor
• Türkiye genelindeki noterliklerde yılda 28 milyon adet işlem güvence altına alınıyor
• Türkiye’de 296 adet ile en çok noterlik İstanbul’da bulunuyor. Sadece bir noterliğin olduğu iller ise Hakkari, Sinop, Kilis, Ardahan, Artvin ve Bilecik
• Noterliklerde en çok yapılan işlemler ikinci el araç satışı ve vekaletname çıkarmadır