Kentsel dönüşümde tay tay yılları

Kentsel dönüşüm ‘rantsal dönüşüm’ değildir. Halkımızın öncelikle anlaması gereken budur. Kentsel dönüşüm, eski ve yıpranmış alanların sağlıklı ve yaşanabilir hale dönüştürülmesi için planlanmış bir kanundur. Devlet kendi eliyle yapamadığı dönüşümü serbest piyasaya güvenerek bırakmıştır. Oysa bugün kentsel dönüşüm milli piyango gibi algılanmakta, yapı yoğunluğunu arttıran ve ilave haklar sağlayan bir bilet olarak görülmektedir.

Mülk sahibi tabii ki kazanacaktır, ama bu kazanç makul ölçülerde ve adil bir paylaşımla olmalıdır. Her bölgenin kuşkusuz arsa değeri ve kentsel gelişimine göre yaratacağı katma değer hakkı olacaktır. Fakat bugün hak sahipleri ne aldıkları kadar komşularının ne aldığına takılmış durumdadır. Sosyal açıdan bu çok acı bir durumdur.

Bugün artık kurumsal müteahhitlerin her geçen gün kentsel dönüşümden çıktıklarını, aslında itiraf edemeseler de yıldıklarına tanık oluyoruz. Günden güne işi daha çok ‘çantacılar’ yapar hale geliyor. Kontratları toplayanlar, bu kontratları bir araya getirip pazarlık aracı yaparak satıyorlar. Bu mudur kentsel dönüşüm?

Sistem sorunu yaşanıyor
Kiraları ödenmeyenler, rant yüzünden biraz daha fazla alacağız diye ismi bilinmeyen müteahhitlere gidip mağdur olanlar her geçen gün artıyor. Ancak her işi ehli yapmalıdır. Bugün araba kullanırken nasıl ehliyet gerekiyorsa, müteahhittin de bir yeterliliği olmalı, birilerine teminat verebilmeli, birilerine de hesap verebilmelidir. Öte yandan, sadece vatandaşlardan değil müteahhitlerden de birçok mağdur bulunuyor. Çok para harcayıp bir türlü tünelin sonundaki ışığı göremeyen müteahhitlerle dolu ‘bir sistem’ yürürlükte. Böyle bir sistemde kim mutludur, bu durum meçhuldür. Ortada müteahhitin de mal sahibinin de kolaylıkla mağdur olabileceği bir yapı ve devam eden onbinlerce dava bulunuyor. Hasbelkader birkaç bin bina da dönüşmüştür, artık ne kadar dönüşebildiyse. İşin özünde adım adım ilerliyoruz, daha yürüyemedik bile. Küçük bebeklerin yürümeden önceki “tay tay” döneminde gibiyiz. Daha yürüyemeden düşüp duruyoruz. Peki elimizi kim tutacak da bizi yürütecek?

Tek merci yürütmeli
Devletin artık bu konuya el atma vakti gelişmiştir. Serbest rekabette bu iş gerçekten fazla serbest, hatta başıboş kalmıştır. Kentsel dönüşüm artık tek elden yürütülmelidir. İlçe, büyükşehir vb. değil, tek bir muhatabı, tek bir mercisi olmalıdır. Bir merci (bir kurum) hak sahiplerinin haklarını adil bir sistemle toplamalı, yeterliliği olan müteahhitlere teminat karşılığı ihale etmelidir. Miras, anlaşamama vb. davalarının da muhatabı bu kurum olmalıdır.

Bahsettiğim bu kurum belki de yeni kurulmalı, birtakım haklara sahip olarak dönüşümü hızlandıracak yasal düzenleme ve altyapıyla donatılmalıdır diye düşünüyorum. Bu kurum planlamaları yaparken, yoğunluklara ve yeşil alanlara karar verebileceği gibi, olumsuz sosyal etkilerin de minimuma indirilebilmesi için gereken çalışmaları yapabilmelidir. Bu şekilde yürüyen bir sistem kentsel dönüşümdeki algıyı da düzeltecektir.

Kentsel dönüşüm yapılmalıdır, başka çıkışımız yoktur. Hatalarımızdan ders almak ve artık doğrusunu yapmak bizim elimizdedir. Aksi durumda kentsel dönüşüm daha çok kişinin canını yakacak, daha çok zarar verecek, hatta çok oy kaybettirecektir.