Kentsel dönüşümde sosyal etki sorunları

Yaşam tarzı ve teknoloji değiştikçe mekanlar da değişikliğe uğruyor. Artık apartman tipolojilerinin de değiştiğini görüyoruz. Sokak ve mahalle yaşamları kayboluyor, site yaşamı yaygınlaşıyor. Oysa bu değişikler insan doğasını çok da mutlu eden değişiklikler değil. Mahalle yaşamı kimliklerini kaybettikçe geçmişin izlerini ve kültürümüzü oluşturan bazı öğeleri de kaybediyoruz. Bu değişikliğe bağlı olarak sosyal profil de değişime uğruyor.

Kentsel dönüşümde de çok benzer etkiler görüyoruz. Değişime uğrayan bölgelerden gelenler ve gidenler, gidip de gelmeyenler, dönüp de mutlu olmayanlarla dolu kentsel dönüşümlerimiz. Binayı dönüştürünce sosyal etkiyi değiştirebiliyor muyuz? Tabii ki hayır!

Yapılacak her bir değişim, adı ne olursa olsun sosyal bir etki yaratır. Kentsel dönüşümde insanların yerlerinin değişmesini minimum düzeyde tutmamız gerekirken, haklar mümkün olduğunca korunmalı derken, kiracılara ne olacağı konusunda “bana ne” diye düşünen bir zihniyeti görüyoruz. Oysa sorunları çözebilmek için önce tahlil etmeyi bilmeliyiz. Hastalığın adını doğru koymadan tedavisini uygulayamayız. Şu an doğrudan tedaviye geçtik. Binaları dönüştürüyoruz, ama başka hastalıklara neden oluyoruz. Yeni nesil artık geçmişin izlerini kaybediyor.

Kaybettiklerimizin farkında mıyız?
Dönüşüm projesi yapılırken halka, mahallede yaşayanlara işin başında danışmalı, tartışmalı, ne istediklerini neyi istemediklerini ya da neyi neden istediklerini anlamalıyız. Mal sahibi geliştirici ilişkisinde iletişim öne çıkmalı, taraflar empati kurabilmeli ve toplumsal uzlaşma sağlanmadan hiçbir işe girilmemeli. Kısacası bir dönüşüm projesine sosyal etki araştırması yapmadan ve uzlaşmaları sağlamadan başlanmamalı. Taraflar ortak paydada buluşmak için örgütlenmeli ama empati de kurabilmeli. Bunları gerçekleştirsek de kuşkusuz herkesin sorunu çözülemez belki, ama müşterek menfaatler ve asgari uzlaşma ortamları yaratılabilir.

Oysa şu anda kentleri kaybediyoruz. “Ne kazanıyoruz”, “Kaybettiklerimize değer mi” sorularını kimse sormuyor. Her şeyimiz maddiyat üzerine kurulu hale geldi. Ancak bu yüzden kültürümüzü ve sosyal değerlerimizi hızla kaybediyoruz.  Kısacası ‘kentsel dönüşüm’, ‘dönüşüm’, ‘bina bazlı dönüşüm’ adına ne diyorsak diyelim, mutlaka sosyal etkiye duyarlı projeler geliştirmeliyiz. Sağlıklı bir kent yaşamı için mekanları sürdürülebilir kılmak ve insanlar için tasarlamaktan başka bir seçeneğimiz yok.